偏微分の関係式の導出
問題
以下の関係式を導出せよ。
(1) $\displaystyle \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y = \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)^{-1}_Y$
(2) $\displaystyle \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y = -1 $
解答
(1)
$X(Y, Z)$として、全微分すると
\begin{eqnarray*}
\diff X =\left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y + \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z
\end{eqnarray*}
と表される。
一方、$Z(X, Y)$として、全微分すると
\begin{eqnarray*}
\diff Z =\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \diff X + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y
\end{eqnarray*}
と表される。
2式より、
\begin{eqnarray*}
\diff Z &=& \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \diff X + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=& \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left[ \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y + \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z \right] + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=&
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y +
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=&
\left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X
+ \right] \diff Y +
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z \\
\\ \\
0 &=& \left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X
+ \right] \diff Y +
\left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 \right] \diff Z
\end{eqnarray*}
となる。
従って、
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 &=& 0
\end{eqnarray*}
であるから
(1)については
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y &=& 1 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y &=& \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)^{-1}_Y
\end{eqnarray*}
となる。
(2)については
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z &=& –
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X &=& –
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \\
\\
\left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y &=& -1
\end{eqnarray*}
となる。
ad
関連記事
-
-
微分の定義から導関数を求める
問題 ある関数$f(x)$の導関数$f'(x)$は \begin{align*}
-
-
微分方程式~自由落下
問題 質量$m$の物体を自由落下させることを考える。 鉛直下向きを正の向きにとり高さ$z$を
-
-
円の面積変化を考える
問題 半径$r$の円がある。その半径を微笑量$\diff r$ $(\diff r\ll r)
-
-
べき級数展開と近似式
問題 関数$f(x)=(1+x)^\alpha$($\alpha$は実数)について (1
-
-
偏微分の状態方程式への利用
問題 理想気体の状態方程式は \begin{align*}
ad
- PREV
- 球の表面に一様に帯電した球が作る電場
- NEXT
- ガンマ関数