偏微分の関係式の導出

問題

以下の関係式を導出せよ。

(1) $\displaystyle \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y = \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)^{-1}_Y$

(2) $\displaystyle \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y = -1 $


解答

(1)
$X(Y, Z)$として、全微分すると

\begin{eqnarray*}
\diff X =\left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y + \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z
\end{eqnarray*}

と表される。

一方、$Z(X, Y)$として、全微分すると

\begin{eqnarray*}
\diff Z =\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \diff X + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y
\end{eqnarray*}

と表される。

2式より、

\begin{eqnarray*}
\diff Z &=& \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \diff X + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=& \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left[ \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y + \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z \right] + \left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=&
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \diff Y +
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \diff Y \\
\\
&=&
\left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X
+ \right] \diff Y +
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y \diff Z \\
\\ \\
0 &=& \left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X
+ \right] \diff Y +
\left[
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 \right] \diff Z
\end{eqnarray*}

となる。
従って、
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 &=& 0
\end{eqnarray*}
であるから

(1)については
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y -1 &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)_Y &=& 1 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y &=& \left( \frac{\partial X}{\partial Z} \right)^{-1}_Y
\end{eqnarray*}
となる。

(2)については
\begin{eqnarray*}
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z +
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X &=& 0 \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z &=& –
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \\
\\
\left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y \left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X &=& –
\left( \frac{\partial Z}{\partial Y} \right)_X \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \\
\\
\left( \frac{\partial X}{\partial Y} \right)_Z \left( \frac{\partial Y}{\partial Z} \right)_X \left( \frac{\partial Z}{\partial X} \right)_Y &=& -1
\end{eqnarray*}
となる。

ad

関連記事

球の変化率を考える

問題 風船に空気を入れ、膨らませる場合の変化について考える。 風船に毎秒$v_

記事を読む

微分方程式~自由落下

問題 質量$m$の物体を自由落下させることを考える。 鉛直下向きを正の向きにとり高さ$z$を

記事を読む

べき級数展開と近似式

問題 関数$f(x)=(1+x)^\alpha$($\alpha$は実数)について (1

記事を読む

マクローリン展開の計算

問題 次の関数$f(x)$をマクローリン級数に展開せよ。 (1) $f(x)=\sin

記事を読む

ガンマ関数

問題 ガンマ関数$\Gamma (z)$は \begin{eqnarray*} \Gamm

記事を読む

ベクトルの微分

問題 次の式を証明せよ。ただし$\phi$はスカラーとする。 (1) $\frac{\d

記事を読む

ベクトルの外積

問題 3次元の直交座標系を考える。 ベクトルの成分を \begin{align*} \v

記事を読む

加法定理を図で示す

加法定理を図で示す  三角関数の重要公式である「加法定理」は$\sin$と$\cos$の組み合

記事を読む

オイラーの公式と加法定理

問題 (1) オイラーの公式 \begin{align*} e^{ix}=\cos x+i

記事を読む

円の面積変化を考える

問題 半径$r$の円がある。その半径を微笑量$\diff r$ $(\diff r\ll r)

記事を読む

ad

Message

メールアドレスが公開されることはありません。

このサイトはスパムを低減するために Akismet を使っています。コメントデータの処理方法の詳細はこちらをご覧ください

ad

ガンマ関数

問題 ガンマ関数$\Gamma (z)$は \begin{eq

偏微分の関係式の導出

問題 以下の関係式を導出せよ。 (1) $\display

球の表面に一様に帯電した球が作る電場

問題 一様な面密度$\sigma$で球表面に帯電した半径$R$の

一様に帯電した球が作る電場

問題 一様な電荷密度$\rho$で帯電した半径$R$の球がある。

無限に長い直線に分布する電荷が作る電場

問題 単位長さあたりの電気量(線密度)が$\rho$である無限に

→もっと見る

PAGE TOP ↑